چکیده: جریان کیفی معماری ایران از ابتدا تا زمان حال دارای فراز و نشیب‌های بسیاری بوده که دیدگاه طراحان در هر مقطع زمانی نسبت به دوران قبل از خود و هم‌چنین معماری جهان هم‌عصر آن و ایجاد رابطه‌ای بین این دو به‌منظور خلق ساختاری نوین، مسبب آن گردیده است. در این نوشتار با بررسی کیفی این جریان در آثار متعدد به چاپ رسیده توسط صاحب‌نظران معماری ایران، به نقاط عطفی دست‌یافته که در آن‌ها بنا به شرایط زمانی، پارادایم‌های متفاوتی نسبت به تعریف کیفیت معماری و هویت شکل‌گرفته است. اما در تمام این بازه زمانی نقاط ثابتی وجود دارد - نه صرفاً ارجاع به گذشته - که زبان مشترک هم آثار بوده و موجب ایرانی شدن آن‌ها می‌گردد. درنهایت کلیت معماری ایران از دوره‌ای که به "معماری تاریخی" اطلاق می‌شود تاکنون به 5 دسته طبقه‌بندی‌شده است. بدین ترتیب، می‌توان این زبان مشترک را در آثار هر دوره جست‌وجو نموده و هم‌چنین در رویارویی با مسائل طراحی پیش رو موردتوجه قرارداد.